Franz Kafka - Zamek, Książki w
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
FRANZ KAFKA
ZAMEK
(Tłumaczyli: Krzysztof Radziwiłł, Kazimierz Truchanowski)
1
Rozdział 1
Był późny wieczór, kiedy K. przybył. Wieś leżała pod głębokim śniegiem. Góry
zamkowej nie było wcale widać, otoczyły ją mgły i mrok, nawet najsłabsze światełko nie
zdradzało obecności wielkiego zamku. K. stał długo na drewnianym moście, wiodącym z
gościńca do wsi, i wpatrywał się w pozorną pustkę na górze.
Potem poszedł szukać noclegu; w oberży jeszcze czuwano, oberżysta nie miał
wprawdzie żadnego wolnego pokoju do wynajęcia, ale - zaskoczony i speszony w
najwyższym stopniu przybyciem spóźnionego gościa - zaproponował, aby K. przespał się w
jadalni na sienniku. K. zgodził się. Kilku chłopów siedziało jeszcze przy piwie; nie chciał
jednak z nikim rozmawiać, sam przyniósł siennik ze strychu i położył się w pobliżu pieca.
Było ciepło, chłopi zachowywali się cicho. K. przez jakiś jeszcze czas patrzył na nich
zmęczonymi oczyma, potem zasnął.
Ale wkrótce obudzono go. Ubrany z miejska młodzieniec z twarzą aktora, o wąskich
oczach i krzaczastych brwiach, stał nad nim w towarzystwie oberżysty. Chłopi też jeszcze
byli, niektórzy z nich poodwracali się wraz z krzesłami, by lepiej widzieć i słyszeć.
Młodzieniec przeprosił grzecznie, że obudził K., przedstawił się jako syn burgrabiego na
zamku i powiedział:
- Wieś ta należy do zamku. Kto tu mieszka lub nocuje, mieszka lub nocuje do
pewnego stopnia w zamku, nikomu jednak nie wolno tego uczynić bez hrabskiego
zezwolenia. Pan takiego zezwolenia nie ma albo przynajmniej dotychczas go nie okazał.
K. na wpół się podniósł, przygładził włosy, spojrzał na ludzi z dołu i rzekł:
- Do jakiejż to wsi zabłądziłem? Czy jest tu zamek?
- Oczywiście - oznajmił powoli młodzieniec, podczas gdy ten i ów z obecnych kiwał
nad K. głową - zamek pana hrabiego Westwest.
- i trzeba mieć zezwolenie na nocleg? - spytał K., jak gdyby chciał się upewnić, czy to,
co uprzednio mu zakomunikowano, nie było przypadkiem snem.
- Zezwolenie trzeba mieć - brzmiała odpowiedź, a w jej tonie słychać było drwinę z
K., kiedy młodzieniec z wyciągniętą ręką zwrócił się do oberżysty i gości z pytaniem: - A
może nie trzeba mieć zezwolenia?
- W takim razie muszę wystarać się o zezwolenie - powiedział K. ziewając i odrzucił
kołdrę, jak gdyby chciał wstać.
- A od kogo? - spytał młodzieniec.
2
- Od pana hrabiego - odparł K. - Nie ma innego wyjścia.
- Jak to? Teraz, o
północy, uzyskać zezwolenie od pana hrabiego?
- zawołał młodzieniec i zrobił krok w tył.
- Czy jest to niemożliwe? - spytał K. obojętnie. - Wobec tego po co pan mnie obudził?
Teraz młodzieniec się zirytował. - Zachowuje się pan jak włóczęga!
- krzyknął. - Wymagam respektu dla hrabskiej władzy! Obudziłem pana, aby mu
zakomunikować, że musi pan niezwłocznie opuścić granice hrabskich posiadłości.
- Dość tych komedii - powiedział K. dziwnie cicho, położył się i naciągnął kołdrę na
głowę. -Posuwa się pan, młodzieńcze, trochę za daleko i będę musiał jutro powrócić do
sprawy pańskiego zachowania się. Oberżysta i ci tam panowie są świadkami, o ile w ogóle
potrzebuję w tej sprawie świadków. Poza tym pozwoli pan sobie oznajmić, że jestem
geometrą, którego hrabia kazał tu sprowadzić. Moi pomocnicy z przyrządami mierniczymi
przybędą tu jutro wozem. Ja nie chciałem pozbawiać się przyjemności spaceru po śniegu,
niestety jednak kilka razy zmyliłem drogę i dlatego tak późno przybyłem. O tym, że teraz jest
już za późno na meldowanie się w zamku, sam dobrze wiedziałem jeszcze przed pańskim
pouczeniem. Dlatego też zadowoliłem się tym noclegiem, który, mówiąc łagodnie, był pan
nieuprzejmy zakłócić. Na tym kończę swoje wyjaśnienia. Dobranoc panom. - I K. odwrócił
się do pieca.
- Geometra? - usłyszał jeszcze za swoimi plecami niepewne pytanie, po czym zaległa
ogólna cisza. Ale młodzieniec opanował się wkrótce i rzekł do oberżysty głosem na tyle
ściszonym, iż mógł on
uchodzić za respektowanie snu K., i na tyle głośnym, by K. mógł go zrozumieć: -
Zapytam przez telefon.
Jak to? i telefon mają w tej wiejskiej oberży? Wszystko tu doskonale zorganizowane.
W szczegółach było to dla K. niespodzianką, choć na ogół tego się spodziewał. Okazało się,
że telefon znajdował się niemal nad samą jego głową, czego przedtem nie zauważył, gdyż był
zbyt senny. Jeśli więc młodzieniec miałby rozmawiać przez telefon, nie mógłby mimo
najlepszych chęci snu K. uszanować. Chodziło tylko o to, czy K. ma mu na to pozwolić, w
końcu wszakże zdecydował się pozwolić. Ale wtedy nie było sensu udawać śpiącego i dlatego
przewrócił się znowu na wznak. Ujrzał, jak chłopi nieśmiało przysunęli się do siebie bliżej i
naradzali. Przybycie geometry nie było przecież drobnostką. Drzwi od kuchni otworzyły się.
Stanęła w nich żona oberżysty, wypełniając swą potężną postacią cały otwór, mąż zaś
podszedł do niej na palcach, by ją poinformować. Potem zaczęła się rozmowa telefoniczna.
Okazało się, że burgrabia spał, ale jego zastępca lub raczej jeden z jego zastępców, pan Fryc,
3
był obecny. Młodzieniec, który przedstawił się jako Schwarzer, opowiedział, że zastał K.,
mężczyznę około trzydziestki, mocno obdartego, gdy spokojnie spał na sienniku, z malutkim
plecakiem zamiast poduszki pod głową i sękatą laską leżącą tuż obok. Toteż, oczywiście, K.
wydał mu się podejrzany, a ponieważ oberżysta tego nie dopilnował, on Schwarzer, poczuwa
się do obowiązku, by sprawę tę wyświetlić. Ale K. zareagował bardzo nieuprzejmie na
obudzenie go, na wypytywanie i zgodną z przepisami groźbę wydalenia z granic hrabstwa, w
końcu zaś okazało się, że może i miał do tego prawo, gdyż twierdził, iż jest sprowadzonym
przez pana hrabiego geometrą. Naturalnie jest co najmniej formalnym obowiązkiem to jego
twierdzenie sprawdzić i dlatego on, Schwarzer, prosi pana Fryca, aby zapytał w kancelarii
głównej, czy tego rodzaju geometra był naprawdę oczekiwany, i by od razu przekazał
uzyskaną odpowiedź telefonicznie.
Potem nastała cisza, Fryc dowiadywał się tam, a tu czekano na odpowiedź. K. nie
zmienił pozycji, nawet się nie obrócił, nie zdradzał żadnego zainteresowania i patrzył przed
siebie. Opowiadanie Schwarzera, ostrożne i złośliwe
zarazem,
dało mu do pewnego stopnia
pojęcie o dyplomatycznym wyrobieniu, które w zamku mieli nawet tacy ludzie jak Schwarzer
i łatwo je sobie przyswajali. I pilności również im tam nie brakowało; kancelaria główna
miała dyżury nocne i odpowiedź chyba nadeszła bardzo szybko, gdyż Fryc już dzwonił.
Odpowiedź wypadła jednak bardzo krótka, gdyż Schwarzer zaraz cisnął ze złością słuchawkę.
- Przecież mówiłem! - krzyczał.
- Ani śladu geometry, ordynarny, zakłamany włóczęga i prawdopodobnie jeszcze coś
gorszego. - Przez chwilę K. myślał, że wszyscy: Schwarzer, chłopi, oberżysta i jego żona,
zaraz się na niego rzucą. Aby uniknąć przynajmniej pierwszego impetu, zagrzebał się z głową
pod kołdrę. Nagle telefon znowu zadzwonił i -jak wydawało się K. - specjalnie głośno.
Powoli wysunął głowę. Choć było nieprawdopodobne, aby znowu chodziło o K., wszyscy
zamarli, Schwarzer zaś podszedł znowu do aparatu. Wysłuchał jakiegoś dłuższego
wyjaśnienia, po czym powiedział cicho: - A więc pomyłka? Bardzo to dla mnie przykre. Szef
biura osobiście telefonował? Dziwne, dziwne. Jak mam to panu geometrze wytłumaczyć?
K. zamienił się cały w słuch. A więc zamek mianował go geometrą. Z jednej strony
było to dla niego niepomyślne, gdyż świadczyło o tym, że w zamku wszystko potrzebne o
nim wiedziano, że rozważono układ sił i beztrosko podjęto walkę. Z drugiej strony jednak
było to również pomyślne, gdyż dowodziło, że -jak mniemał
- nie doceniono go i że będzie miał więcej swobody, niż mógł to z góry przewidywać.
A jeśli uważano, że przez to protekcjonalne uznanie jego zawodu geometry będzie można
trzymać go stale w szachu, to zachodziła pomyłka; wstrząsnął nim lekki dreszcz, i to
4
wszystko.
Nieśmiało zbliżającego się Schwarzera K. powstrzymał ruchem ręki; odmówił
przeniesienia się do pokoju oberżysty, do czego chciano go zmusić, przyjął jedynie od niego
środek nasenny, dostał od oberżystki miednicę, mydło i ręcznik i nie potrzebował nawet
żądać, by jadalnię opróżniono, gdyż wszyscy tłoczyli się już we drzwiach, zasłaniając sobie
twarze, by jutro nie mógł ich rozpoznać. Zgaszono lampę i miał wreszcie spokój. Spał mocno
aż do rana, zaledwie raz czy dwa razy obudzony przelotnie przez przebiegające szczury.
Po śniadaniu, które -jak w ogóle cały koszt pobytu K. - miało być według informacji
udzielonych przez oberżystę opłacone przez zamek, chciał zaraz udać się na wieś. Ale
ponieważ oberżysta, z którym - pamiętając jego wczorajsze zachowanie - rozmawiał tylko o
rzeczach niezbędnych, z niemym błaganiem w oczach ciągle kręcił się wokoło niego, zlitował
się w końcu nad nim i pozwolił mu usiąść na chwilę obok siebie.
- Nie znam jeszcze hrabiego - rzekł K. - podobno płaci dobrze za dobrą prace,
prawda? Jeżeli odjeżdża się tak daleko jak ja od żony i dziecka, to chce się przynajmniej coś
do domu przywieźć.
- Co do tego nie potrzebuje się pan niepokoić. Nikt nie narzeka tu na krzywdzącą
zapłatę.
- Bo ja - rzekł K. - nie należę do nieśmiałych i potrafię nawet hrabiemu powiedzieć, co
myślę, ale oczywiście dogadać się z tymi panami bez kłótni jest o wiele lepiej.
Oberżysta siedział naprzeciwko K. na brzeżku parapetu, gdyż nie śmiał wygodniej się
usadowić, i wpatrywał się przez cały czas w K. wielkimi, piwnymi, pełnymi lęku oczyma. Z
początku chciał koniecznie zbliżyć się do K., teraz zaś wydawało się, że najchętniej by uciekł.
Czy obawiał się, by nie zaczęto wypytywać go o hrabiego? Czy bał się niedyskrecji „pana”,
za którego uważał K.? K. musiał odwrócić jego uwagę. Spojrzał na zegarek i rzekł:
- Niedługo przybędą moi pomocnicy. Czy będziesz mógł ich tu pomieścić?
- Oczywiście, panie - odparł. - Ale czy nie będą razem z tobą mieszkać w zamku?
Dlaczego oberżysta tak łatwo i chętnie rezygnował z gościa, a zwłaszcza z K., którego
uparcie odsyłał do zamku?
- To nie jest jeszcze pewne - powiedział K. - Najprzód muszę dowiedzieć się, jaka tu
mnie czeka robota. Jeżeli na przykład będę musiał pracować tu na dole, to będzie rozsądniej
tu na dole zamieszkać. Obawiam się również, że życie tam na górze, na zaniku, nie będzie mi
odpowiadało. Chcę być zawsze niezależny.
- Nie znasz zamku - rzekł cicho oberżysta.
- Zapewne - odparł K. - nie należy z góry przesądzać. Na razie nie wiem o zamku nic
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]