Fobia szkolna - poradnik, Zaburzenia lękowe
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
FOBIA
SZKOLNA
Opracowaÿa:
Sylwia Szafarz
nauczyciel jĭzyka niemieckiego w ZSS w Suÿkowicach-Bolĭcinie
1.
Fobia szkolna Ï definicja i istota
2.
Objawy fobii szkolnej
3.
Przyczyny fobii szkolnej
4.
Fobia szkolna a wagary
5.
Fobia szkolna a rodzice
6.
Konsekwencje fobii szkolnej
7.
Fobia szkolna Ï profilaktyka, pomoc i leczenie
8.
Przypadki dzieci ogarniĭtych fobiĨ szkolnĨ
1.
Fobia szkolna Ï definicja i istota
Pojĭcie âfobia szkolnaÒ staÿo siĭ ostatnio doŁě popularnym, powszechnie uōywanym
okreŁleniem rozmaitego rodzaju problemw szkolnych dzieci, np.
•
gdy niechĭtnie chodzĨ do szkoÿy
•
unikajĨ pewnych przedmiotw
•
wagarujĨ
•
denerwujĨ siĭ przed sprawdzianem
•
majĨ trudnoŁci z zaadaptowaniem siĭ w klasie
•
wykazujĨ problemy z naukĨ
•
sprawiajĨ kÿopoty wychowawcze
Tymczasem âfobia szkolnaÒ to nazwa postaci
nerwicy
, zaburzenia nerwicowego,
zwiĨzanego ze Łrodowiskiem szkolnym i stawianymi przez nie wymaganiami.
Samo pojĭcie
fobia
(wg sÿownika psychologicznego) to
nieuzasadniony, bardzo silny,
nie dajĨcy siĭ opanowaě, chorobliwy lĭk przed okreŁlonymi przedmiotami i sytuacjami,
wywoÿujĨcy tendencjĭ do unikania ich
; uczucie lĭku bywa poÿĨczone z przykrymi objawami
wegetatywnymi, np. pocenie siĭ, przyspieszenie bicia serca, suchoŁě w ustach. Fobia jest
objawem zaburzeķ nerwicowych. Czynnikiem, ktry powoduje lĭki moōe byě przedmiot
(fobia przedmiotowa) lub sytuacja (fobia sytuacyjna).
Fobia szkolna nie jest zwiĨzana z samĨ szkoÿĨ. Stanowi typowy przykÿad
fobii
sytuacyjnej
, gdyō dziecko odczuwa lĭk przed konkretnymi sytuacjami, ktre mogĨ siĭ
zdarzyě w szkole.
SkÿadajĨ siĭ na niĨ czynniki zarwno po stronie domu rodzinnego jak i szkoÿy.
Jednym z waōniejszych powodw jej wystĨpienia jest brak lub niedostatek doŁwiadczeķ
i umiejĭtnoŁci spoÿecznych dziecka. Dzieci najmÿodsze w rodzinie, jedynacy, nad ktrymi
rodzina rozpiĭÿa zbyt duōy parasol ochronny, dzieci nadopiekuķczych matek sĨ maÿo
pewne siebie, maÿo samodzielne, nie potrafiĨ stawiaě czoÿa nowym wyzwaniom, radziě
sobie w sytuacjach trudnych, odnaleŋě siĭ w grupie rwieŁniczej. Dzieci takie czĭsto
Łwietnie radzĨ sobie w relacjach z dorosÿymi, za to sĨ zupeÿnie bezradne i przeraōone
w kontakcie z rwieŁnikami.
Fobiĭ szkolnĨ ÿatwo odrōniě od uzasadnionych obaw przed pjŁciem do szkoÿy
takich jak lĭk przed egzaminem czy lĭk przed doŁwiadczeniem realnej przemocy ze
strony rwieŁnikw. Wagary z kolei moōna odrōniě od fobii tym, ōe odbywajĨ siĭ one
bez wiedzy rodzicw i czĭsto sĨ objawem odmiennych problemw zwiĨzanych
z zaburzeniami zachowania. Fobia szkolna wystĭpuje z takĨ samĨ czĭstoŁciĨ u dziewczĨt
jak u chÿopcw.
Do wystĨpienia objaww dochodzi zwykle w przeÿomowych dla dziecka momentach
ōycia. Pierwszym z nich jest rozpoczĭcie przez dziecko nauki szkolnej. Dziecko bardzo
zwiĨzane z matkĨ, nie majĨce doŁwiadczeķ w samodzielnym radzeniu sobie w grupie
innych dzieci, nagle trafia do szkoÿy, czyli obcego budynku, do klasy Ï grupy przypadkowo
zebranych dzieci, miejsca, gzie musi podporzĨdkowaě siĭ wielu nowym reguÿom, zasadom,
gdzie musi sobie radziě. Z drugiej strony czuje nacisk, ōe powinno sprostaě
oczekiwaniom rodzicw i szkoÿy i byě dobrym uczniem. Jest to sytuacja wywoÿujĨca
u ucznia silne napiĭcie psychiczne, lĭk, poczucie zagroōenia manifestujĨce siĭ objawami
somatycznymi. Organizm broniĨc siĭ przed przyjĭciem przez dziecko zbyt trudnej dla
niego w danej sytuacji roli ucznia Ï ucieka w chorobĭ. Kiedy realne zagroōenie mija ( nie
trzeba iŁě do szkoÿy, moōna zostaě w domu, napiĭcie opada i znikajĨ objawy. Jest to
oczywiŁcie mechanizm obronny organizmu, zupeÿnie niepodlegajĨcy kontroli dziecka.
Protesty przed wyjŁciem do szkoÿy najczĭŁciej po raz pierwszy pojawiajĨ siĭ po
wakacjach, feriach, krtkiej chorobie czy stresujĨcym wydarzeniu, jakim moōe byě dla
dziecka np. zmiana miejsca zamieszkania. Rwnieō wtedy, gdy dziecko jest czĭsto
zatrzymywane w domu przez nadmiernie troskliwych rodzicw z powodu
najdrobniejszych dolegliwoŁci zdrowotnych.
W przypadku dzieci z widocznĨ niepeÿnosprawnoŁciĨ rodzice szczeglnie bacznie
powinni obserwowaě poczynania swoich pociech w szkole, gdyō sĨ one czĭŁciej naraōone
na zaczepki ze strony rwieŁnikw lub nawet uprzedzenia niektrych nauczycieli. Dobrze
jest pytaě, obserwowaě relacje dziecka z kolegami (czy utrzymuje kontakty
telefoniczne, czy dzieci odwiedzajĨ siĭ nawzajem), byě w staÿym kontakcie
z wychowawcĨ klasy oraz sÿuchaě, sÿuchaě i jeszcze raz sÿuchaě, co mwi do nas dziecko.
Wyrōniamy dwie postacie fobii szkolnej: postaě ostrĨ i przewlekÿĨ.
Ostra fobia
szkolna pojawia siĭ po silnym wstrzĨsie wywoÿujĨcym lĭk lub uczucie wstydu przeōytym
na terenie szkoÿy. Przypadki takie zdarzajĨ siĭ rzadko i naleōy braě pod uwagĭ
przewlekÿĨ postaě fobii szkolnej, rozwijajĨcej siĭ stopniowo, a poprzedzonej niekiedy
epizodem nie chodzenia do szkoÿy w mÿodszym wieku szkolnym.
IstotnĨ rolĭ w powstaniu przewlekÿej fobii szkolnej, wystĭpujĨcej u nastolatek,
odgrywa dom rodzinny i neurotyczne cechy osobowoŁci rodzicw. Leczenie jest
uzaleōnione od rodzaju fobii szkolnej. Jeōeli jest to postaě ostra podstawowym
warunkiem jest jak najszybszy powrt dziecka do szkoÿy chociaōby na kilka godzin
dziennie, aby uniknĨě utrwalenia zaburzeķ. Przy fobii przewlekÿej dziecko wymaga
systematycznej psychoterapii z uwzglĭdnieniem obojga rodzicw w procesie leczenie.
2.
Objawy fobii szkolnej
IstotĨ fobii szkolnej jest przede wszystkim mniejsza, lub wiĭksza niemoōnoŁě
chodzenia do szkoÿy
. NiemoōnoŁě ta przybiera rōne nasilenie poczĨwszy od czĭŁciowej
niechĭci aō do absolutnej odmowy pozostania w szkole, spowodowanej silnym lĭkiem,
przeraōeniem lub panikĨ, wystĭpujĨcymi w Łrodowisku szkolnym.
4
Lĭk ten manifestuje siĭ zwykle, gÿwnie u mÿodych dzieci, bardzo burzliwymi
symptomami psychosomatycznymi. U starszych dzieci i mÿodzieōy lĭk przybiera postaě
tak wysokiego napiĭcia i niepokoju, ōe dziecko odmawia wyjŁcia z domu.
GþíWNE OBJAWY SOMATYCZNE
•
dolegliwoŁci ōoÿĨdkowe, takie jak nudnoŁci, wymioty, biegunki, zawroty gÿowy, ble
i skurcze brzucha, czasem odmowa jedzenia, dÿawienie siĭ jedzeniem, a nawet powolne
przeōuwanie pokarmw, w wyniku czego zjedzenie prostego Łniadania wymaga dÿugiego
okresu czasu
•
ble gÿowy
•
przyspieszone bicie serca, dusznoŁci i omdlenia
•
ble pseudoreumatyczne w miĭŁniach lub stawach
•
osÿabienie odpornoŁci organizmu, czĭste infekcje, stany podgorĨczkowe lub wysoka
gorĨczka
•
alergie rōnego rodzaju, astma, wysypki, ŁwiĨd
•
zakÿcenia mowy, jak np. niemoōnoŁě gÿoŁnego mwienia, uporczywy szloch
Wyōej wymienionym objawom czĭsto towarzyszy wypowiadanie caÿego szeregu obaw
i trosk, za pomocĨ ktrych dziecko usiÿuje uzasadniě swojĨ niechĭě do szkoÿy, np. tym, ōe
lekcje sĨ za trudne, nauczyciel niesprawiedliwy, a koledzy gÿupi. Moōe pojawiě siĭ lĭk
przed zaŁniĭciem, przed zwierzĭtami, zÿodziejami, ciemnoŁciĨ i potworami.
Wysokiemu poziomowi lĭku moōe towarzyszyě depresja, powodujĨc napady pÿaczu,
bezsennoŁě, draōliwoŁě, trudnoŁci w koncentracji i niskĨ samoocenĭ. Istnieje poglĨd, ōe
lĭk i depresja sĨ stanami zwiĨzanymi ze sobĨ niemal nierozerwalnie.
WiĭkszoŁě objaww ustĭpuje zwykle po kilku godzinach, jeŁli oczywiŁcie rodzice
pozwolĨ dziecku zostaě w domu. Niezbyt dobrym pomysÿem jest ich bagatelizowanie,
zarzucanie dziecku lenistwa i zmuszanie do pjŁcia do szkoÿy. Moōe to doprowadziě do
zaostrzenia objaww i pogÿĭbienia choroby.
Z uwagi na niejednorodne objawy fobia szkolna moōe byě nieraz traktowana przez
otoczenie jako upr, bunt, niezdiagnozowana choroba somatyczna lub symulacja.
Rodzice obserwujĨc, co dzieje siĭ z ich pociechĨ, oceniajĨ, ōe jest chora
i postanawiajĨ zostawiě jĨ w domu. Wwczas, ku ich zaskoczeniu, stan dziecka ulega
szybkiej poprawie. Fakt ten powoduje, ōe rodzice nabierajĨ wĨtpliwoŁci co do
dolegliwoŁci odczuwanych przez dziecko, podejrzewajĨ je o manipulacjĭ i symulowanie
choroby. Kiedy jednak mimo â objawwÒ zmuszajĨ dziecko do pjŁcia do szkoÿy, okazuje
siĭ, ōe jego stan pogarsza siĭ i zostaje ono jako chore odesÿane do domu, gdzie zwykle
szybko wraca do zdrowia.
W przypadku fobii szkolnej nie ma mowy o udawaniu Ï w zwiĨzku z koniecznoŁciĨ
pjŁcia do szkoÿy dziecko przeōywa prawdziwy, bardzo silny lĭk niosĨcy ze sobĨ
bogactwo objaww somatycznych, ktrych nie jest w stanie kontrolowaě. Istotne jest
to, ōe w odrōnieniu od wagarowiczw i â migaczyÒ dzieci dotkniĭte fobiĨ szkolnĨ chcĨ
chodziě do szkoÿy i cierpiĨ z tego powodu, ōe nie sĨ w stanie tego robiě. Ich obawa nie
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]